Wij communiceren niet alleen verbaal, met woorden en stem, maar vooral ook non-verbaal met je lichaam. Omdat lichaamstaal meer dan 50% van je communicatie bepaalt, luistert je gesprekspartner meer met z’n ogen dan met z’n oren! Effectiever communiceren bereik je daarom vooral door jouw lichaamstaal te verbeteren.
Lichaamstaal:
De bewegingen en mimiek van je lichaam zijn een taal op zichzelf. Zonder een woord te spreken, kunnen we in een bepaalde mate tóch communiceren. Toen onze kinderen nog klein waren, gingen we graag kamperen met de tent. Terwijl wij de tent opzetten, waren onze kinderen al aan het spelen. Af en toe kwamen ze langs met een horde vriendjes. En daar zaten Duitsers, Engelsen en Fransen bij. Ze konden elkaar niet verstaan maar toch konden ze samen spelen! Een mimespeler, zo iemand die in het zwart gekleed is met witte handschoenen aan, kan met gebruik van alleen zijn lichaamstaal een heel verhaal vertellen. Hij gebruikt heel bewust non-verbale communicatie. Maar in feite maakt ieder mens daar gebruik van, bewust of onbewust.
Kopie of origineel?
Veel van onze lichaamstaal is ontstaan vanuit kopieergedrag. Van mensen in je omgeving, vanaf je geboorte tot heden. Het heeft jou gemaakt tot de unieke persoon die jij nu bent. Bepaalde lichaamstaal zul je moeten afleren om krachtiger over te komen, zoals onzeker gefriemel, of een gebogen houding. Dit soort lichaamstaal verkleint jouw invloed. Daarom vervang je die door nieuwe, krachtige lichaamstaal.
Het is verstandig om succesvolle mensen goed te observeren en van hen te leren. Word geen kopie van iemand, omdat je dat nooit 100% lukt en je altijd een mindere kopie bent van het origineel. Ik adviseer je vooral om jouw eigenheid te bewaren, maar dan wel hoofdzakelijk de beste eigenschappen daarvan. Bovenop die eigenheid kun je enige succesvolle lichaamstaal van anderen overnemen. Niet één persoon kopiëren, maar van de een dit en van de ander dat.
Lichaamshouding
Een van de belangrijkste aspecten van lichaamstaal is jouw lichaamshouding. Kijk eens naar deze treurwilg:
Dit is een prachtige boom die veel te vinden is op begraafplaatsen. Waarom heet het een treurwilg denk je? Juist, het ziet er treurig uit en dat komt vooral omdat de takken naar beneden hangen. Hoe zit of sta je er zelf bij als je treurig bent? Toch ook met je hoofd, of in ieder geval met je mondhoeken en je schouders naar beneden? Niet bepaald de houding die je moet aannemen als je een groep mensen gaat toespreken!
Zie nu deze mooie eik. Die takken staan naar boven. Bij een goede houding met een positieve impact op de ander hoort een rechte houding met rechte schouders en je voeten iets uit elkaar. Buik in en borst vooruit. Enkele simpele lichamelijke oefeningen zullen je daarbij helpen. Je hoeft geen bodybuilder te zijn; een paar buikspier en opdrukoefeningen per dag volstaan. Dat is nog beter voor je rug ook!
Wat doe jij met jouw handen?
Een rechte houding komt krachtig over, dat is duidelijk. Maar waar laat je jouw armen en handen dan? Je zou haast wensen dat je ze niet had, want het is voor veel mensen echt een probleem waar je deze zou moeten laten. De oplossing is heel simpel. Je hebt ze, dus gebruik ze! Dat wil zeggen; gebruik ze om je woorden te onderstrepen. Het lijkt een beetje op gebarentaal voor doven, maar dan wat minder nadrukkelijk. Als je dit nog nooit gedaan hebt, voelt dat uitermate ongemakkelijk. Denk dan aan autorijden bijvoorbeeld, daar moest je ook zoveel tegelijk doen dat je dacht dat je dat nooit zou leren. En nu doe je het zonder nadenken. Veel oefenen dus. Probeer het uit voor een spiegel of voor je partner, die jou aanwijzingen kan geven. En kijk eens naar gebarentaal tussen dove mensen, die bewegingen kunnen je wellicht ook inspireren. Door te ‘spreken’ met je handen en armen, creëer je een bepaalde dynamiek waardoor je de aandacht van de ander beter vasthoudt. Zelf heb je er ook méér energie én dus impact door.
Gesloten of open houding?
Als je jouw armen en handen benut, heb je automatisch een open houding. Een open houding is een houding waarbij je armen/handen geen contact met elkaar maken. Dit is belangrijk omdat een open houding aangeeft dat je open staat om te communiceren. In ieder geval is dat het signaal dat als zodanig bewust of onbewust bij de ander zal overkomen.
Tegenover een open houding staat een gesloten houding. Deze houding nodigt, zoals het woord ‘gesloten’ al aangeeft, bepaald niet uit tot communiceren. Een gesloten houding kenmerkt zich doordat je handen/armen contact met elkaar maken. Een bekend voorbeeld is de armen over elkaar te doen (groot gesloten houding) of alleen de handen in of over elkaar (klein gesloten houding). Sommigen staan daarbij zelfs alsof ze een penalty moeten tegenhouden in een voetbalwedstrijd. Tja, ik weet niet wie jij als publiek hebt of wat het onderwerp van jouw spreekbeurt is, maar normaal gesproken hoef je toch echt niet bang te zijn voor een aanval op jouw edele delen!
Meer advies vind je in mijn boek: www.spreekmetimpact.nl Of kijk eens wat een workshop, training of coaching voor jou zou kunnen doen: https://optimalist.nl/diensten-services/training-coaching
Succes!
Arjan Koopmans
En daar is ie weer…… de Mehrabian Myth! Een van de oudste en meest hardnekkige sprookjes die trainers nog altijd vertellen: 55%communicatie is non-verbaal! Dus als je naar DWDD kijkt, het geluid uitzet (en geen teksten of lippen leest) dan kan je daarna alsnog 55% samenvatten van waar het over ging?!?! En 38% is stem (paralinguaal). Dus als je naar een gesprek op de radio luistert in een taal die jij niet kent, dan begrijp je zo’n 38% van wat er gezegd wordt?!?! Als Optimalist dit waar kan maken, dan buig ik diep en zal ik zelf nooit meer een training geven. Maar iedereen met gezond verstand kan begrijpen dat dit klinkklare onzin is. Ook de hoogleraar van het oorspronkelijke onderzoek (Mehrabian) heeft keer op keer verkondigd dat deze conclusie een onzinnige misinterpretatie is van zijn onderzoek. En het Internet staat inmiddels bol van artikelen en video’s die uitleg geven over de Mehrabian Myth (de vergissing is zo beroemd en hardnekkig dat deze een naam heeft gekregen).
Het onderzoek toont slechts aan dat bij tegenstrijdige boodschappen over gevoelens en opvattingen (stampvoetend schreeuwen dat je niet boos bent), de ontvanger van de boodschap in 7% van de gevallen de non-verbale boodschap gelooft, in 38% het stemgebruik voor waar aanneemt en in 55% de gezichtsuitdrukking (andere non-verbale uitingen maakten geen deel uit van het onderzoek). Let wel: deze percentages gelden alleen voor dit ene onderzoek uit 1971. Bij andere onderzoeksmethoden zal dit ongetwijfeld andere resultaten opleveren.
Er zitten maar liefst vier flagrante onjuistheden in het de interpretatie die Optimalist (evenals talloze andere collega’s) hier geeft:
1. De percentages zijn slechts geldig voor één onderzoek en niet in het algemeen.
2. Het onderzoek gaat alleen over gezichtsuitdrukkingen. Non-verbale communicatie is echter veel meer, zoals lichaamshouding, bewegingen én zelfs zaken als kleding, versieringen of de auto die iemand rijdt en hoe/waar hij hem parkeert…..
3. Het onderzoek gaat helemaal niet over hoeveel procent van een boodschap verbaal, etc is. Het gaat over de voorkeuren die we hebben voor een van de drie communicatiekanalen wanneer tegenstrijdige (discongruente) boodschappen over elk afzonderlijke kanaal worden uitgezonden……
4. …… en dan alleen als de tegenstrijdigheid gaat over een emotie of een opvatting. Let wel: emotie is slechts één van de vier aspecten die aan een boodschap worden onderscheiden. De andere drie aspecten die zijn: de inhoud (die doorgaans 100% verbaal wordt overgedragen!), de relatie die je ‘aan de ander voorstelt’ of ‘met de ander meent te hebben’ en het appèl ofwel wat je van de ander gedaan wilt krijgen. Niet altijd zijn de vier aspecten even prominent aanwezig en volgens Watzlawick zijn alleen het inhoudelijke en relationele aspect altijd aanwezig. Dat is wellicht discutabel, maar het is moeilijk te ontkennen dat in elke verbaal geuite boodschap het inhoudelijk aspect in ieder geval aanwezig is. Overigens zou je nog een vijfde aspect kunnen toevoegen: de opvatting die de zender heeft over zijn eigen boodschap (gelooft hij er echt in of niet?). En ja, dat leiden we dan inderdaad in belangrijke mate af uit non-verbale en paralinguale signalen.
Dus wat dat laatste betreft klopt het dat lichaamstaal een belangrijke factor is als je anderen wilt overtuigen of anderszins beïnvloeden. Maar Arjan van Optimalist kan zich in dit stuk niet redden met een geweldig overtuigende lichaamshouding, ondersteund door krachtig stemgebruik. Dit zal misschien wel helpen als hij voor de groep staat, maar helaas wordt de boodschap hier alleen verbaal geuit in geschreven taal en dus blijft er van het relatievoorstel (‘neemt u het volgende maar van mij aan, want ik ben expert in mijn vakgebied’) en van het appèl (‘download ons boek en toon interesse in onze trainingen e.d.’) geen spaan heel vanwege de inhoudelijke onjuistheden.
Dank je wel Paul voor je gewaardeerde reactie op mijn artikel. Ik ga beslist onderzoeken wat je aangeeft, want dat is heel interessant. Als je directe bronnen hebt lees ik die graag. De percentages zoals ik heb aangegeven heb ik zelf uit al mijn bronnen, vanaf de HBO communicatie t/m diverse vakboeken en trainingen die ik zelf gevolgd heb. Maar ik sta altijd open voor een open respectvolle discussie en vind het fijn dit onderwerp dieper uit te spitten. Daarnaast vind ik als trainer, belangrijker dan de exacte getallen, goed te weten dat men over het algemeen een grotere impact kan behalen door vooral meer aandacht te geven aan lichaamshouding en lichaamstaal. Ten tweede te werken met intonatie en als laatste factor de woorden.
Jij ook bedankt voor je sportieve en geïnteresseerde respons, Arjan. De percentages kloppen wel (enigszins), maar de interpretatie ervan is onjuist. Als je googlet op ‘Mehrabian Myth’ dan kom je van alles tegen. Bijvoorbeeld https://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Mehrabian . Het gaat te ver om alle bronnen te melden, maar de volgende website met vele verwijzingen helpt je verder https://www.speakingaboutpresenting.com/presentation-myths/mehrabian-nonverbal-communication-research/
Verder raad ik je aan om Richard Engelfriet te gaan volgen. Hij wijst ons trainers (managementgoeroe’s) op kostelijke doch onverbiddelijke wijze op de onzin die we verkondigen. Recent haalde Richard het wetenschappelijke fundament onder de Golden Circle van Simon Sinek onderuit. Daarmee is overigens nog niet gezegd dat de theorie waardeloos is. https://www.managementsite.nl/golden-circle-sprookje-van-simon-sinek
Ook over de Mehrabian Myth heeft Richard geblogt: https://rengelfriet.wordpress.com/2015/09/07/heeft-onderzoek-dat-echt-uitgewezen/ ….. Blijkt dus dat ook die percentages niet al te serieus moeten worden genomen (zoals ik om andere redenen ook aangaf). Ik heb de indruk dat Richard zich goed informeert alvorens hij een column schrijft. Echter het ontbreekt me aan tijd en motivatie om alles ook op mijn beurt uit te pluizen. Richard richt zijn pijlen vooral op de vele claims over ‘wetenschappelijk onderzoek, dat zou hebben aangetoond dat …….. (vul zelf maar iets in)’. Juist wij Nederlanders zouden hier sinds Diederik Stapel uitermate argwanend tegenover moeten staan. Want ook gerenommeerde professoren en managementgoeroe’s bakken ons lariekoek. Zo heeft Professor Doctor De Caluwe zijn kleurentheorie ook gewoon uit zijn duim gezogen. Het eerste artikel erover is (naar eigen zeggen) binnen een paar dagen uit zijn pen gevloeid, toen hij een metatheorie over veranderen wilde ontwikkelen om zo enkele bekende tegenstrijdige theorieën/invalshoeken met elkaar te verenigen. Nog even iets met kleuren toegevoegd, want dat gaat er altijd in als (larie)koek….. en hatseflats klaar! Het helpt natuurlijk enorm als je ‘Prof. Dr.’ voor je naam hebt staan, want dat maakt alles wat je beweert en publiceert ‘echt waar’ in de ogen van velen. https://www.decaluwe.nl/articles/VeranderenInKleuren.pdf
Nog een voorbeeld? Komtie: Situationeel Leidinggeven van (Prof.) Hersey en Blanchard is evenmin gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en dat hebben ze uiteindelijk ook toe moeten geven. Maar wie logisch nadenkt, kan zelf ook wel bedenken dat het verhaaltje over taakbereidheid (motivatie) geen hout snijdt. Ik laat het daarom weg in mijn trainingen, want het maakt de theorie onnodig ingewikkeld en zelfs onzinnig. Wat dan overblijft is een eenvoudig modelletje over vier stijlen van leidinggeven, die globaal goed aansluiten bij een zekere mate van taakbekwaamheid van de medewerker. Eigenlijk een open deur en -volgens vele anderen- een veel te eenvoudige voorstelling van zaken. Zie verder https://evidencebasedhrm.be/situational-leadership-i-of-ii-hersey-enof-blanchard/
Dus wat betreft jouw bronnen, Arjan: ook op universiteiten, HBO’s en in de talloze trainingen blaten mensen elkaar na als schapen in de wei. Dat geldt te meer voor studenten of leken, die zich doorgaans niet hoeven laten hinderen door al te veel kennis van zaken of gezond verstand. Als zij horen dat iets door onderzoek is aangetoond, dan is dat een prima reden om zelf niet meer na te hoeven denken. En hoe meer bronnen hetzelfde vertellen, hoe minder reden om het onderzoek eens op te zoeken en zelf te bestuderen. Als de hele wereld zegt dat de aarde plat is, dan is die dat……. En denk dan niet dat een of andere Galileo daar even zonder slag of stoot verandering in gaat brengen.
Veel trainers gaan de discussie ook niet aan, als een deelnemer moeilijke vragen stelt, meer wil weten over het onderzoek of zich er kritisch over uit. Dat doen ze dan af als weerstand of ze geven aan dat het er eigenlijk niet zo toe doet, omdat het hen meer om het praktische nut van hun beweringen gaat (klinkt bekend?). Tja zo komt de waarheid nooit aan het licht.
Toegegeven, ik heb de Mehrabian Myth lang geleden ook verkondigd, tot ik er nog eens kritisch over nadacht en concludeerde dat het onzin moest zijn. Vele jaren later zat ik zelf in een training, waarin ik het sprookje weer eens mocht aanhoren. Ik reageerde kritisch, wat niet op prijs werd gesteld. Mij werd resoluut de mond gesnoerd. Inmiddels was er Internet en ben ik eens gaan googelen naar het onderzoek om vervolgens te ontdekken hoe het precies zit. Het heeft me natuurlijk nóg eigenwijzer gemaakt dan ik al was. En nóg kritischer naar wetenschappelijk onderzoek, dan ik al was. Als ik nu in een training vertel dat iets onderzocht of bewezen is, dan doe ik dat altijd met een flinke schep zout en geef bijvoorbeeld aan dat we het dan misschien juist wel niet moeten geloven 😉 Met humor verwijs ik dan naar Diederik Stapel, met wie ik 30 jaar geleden de collegebanken van de UvA deelde.
Tenslotte nog even over ‘meer impact door allereerst meer aandacht te geven aan lichaamshouding en lichaamstaal, dan aan intonatie en pas in derde plaats aan woorden’. Allereerst denk ik dat je hiermee onderschat wat de kracht van woorden is. Elke spindokter kan erover meepraten. Maar bovenal vind ik het niet zinvol om een algemene volgorde te bepalen van welke factor als eerste moet worden verbeterd om meer impact te behalen. Het hangt helemaal af van de persoon die je hierover adviseert en waar zijn/haar verbeterpunten liggen. Maar ook van het publiek, het onderwerp en de duur, beschikbare faciliteiten en setting van de presentatie.
Wat overblijft is dat je m.i. helemaal gelijk hebt dat congruentie belangrijk is en dat je ook met lichaamstaal en intonatie veel kan bereiken. Ik kan me geen sprekender voorbeeld bedenken dan ……. Adolf Hitler! Toch zou mijn advies aan hem zijn geweest om eerst nog eens goed na te denken over de inhoud van wat hij verkondigde. Anderen overtuigen kan namelijk uitermate grote consequenties hebben. Dus de inhoud van onze boodschap is m.i. dat als allereerste aandacht verdient. Voor je het weet sta je (bv. als trainer) anderen te overtuigen van de reinste onzin 😉
Met hartelijke groet,
Paul Fransen
Heel interessant Paul! Dank je wel voor al deze informatie, hier ben ik wel even zoet mee!